فیسالیس
گیاه فیسالیس (عروسک پشت پرده) بومی آمریکای جنوبی است و در اواخر قرن ۱۸ به اروپا رسید. در دنیا انواع متنوعی از فیسالیس تولید میشود که فیسالیس قرمز بیشتر جنبه زینتی دارد و فیسالیس زرد طلایی (نارنجی) رایجترین نوعی هست که کشت و کار میشود. فیسالیس متعلق به خانواده سولاناسه (Solanaceae) است. در این خانواده گیاهانی از جمله گوجهفرنگی، سیبزمینی، فلفل زینتی، گل اطلسی و… قرار دارند. گیاهان فیسالیس دارای برگهای قلبی شکل و گلهای زنگولهای شکل زرد رنگ هستند که در هنگام تشکیل میوه، پوستهای (پوشش) را روی میوهها تشکیل میدهند به همین دلیل به فانوس چینی یا عروسک پشت پرده هم معروف هستند. میوهها معمولاً به اندازه گیلاس و پر از بذرهای ریز هستند. ارتفاع گیاهان فیسالیس بسته به نوع آنها بین ۵۰ سانتیمتر تا ۲ متر متغیر است.
برخی از گونههای موجود در جنس فیسالیس خوراکی هستند و برخی فقط بهعنوان گیاهان زینتی استفاده میشوند و میتوان آنها را خشک و در گلآرایی استفاده کرد.
گیاه فیسالیس چند ساله است؟
فیسالیس یا عروسک پشت پرده در منطقه بومی خود گیاهی چند ساله محسوب میشود ولی در مناطق آب و هوایی معتدل و خارج از زیستگاه بومی خود به عنوان گیاهی یکساله کشت و کار میشود. در مناطق سردسیر توصیه میشود کشت در گلخانه انجام شود. در ایران سطح زیر کشت گلخانهای فیسالیس حدود ۷ هزار متر مربع است.
محل رشد فیسالیس
از آنجایی که فیسالیس و گوجهفرنگی از یک خانواده هستند نیازهای محیطی و شرایط رشدی مشابهی دارند. به همین دلیل هر جایی که بتوان گوجهفرنگی کشت کرد امکان کشت فیسالیس هم وجود دارد. فیسالس هم مانند گوجهفرنگی هوای گرم را دوست دارد و در برابر سرما زیاد مقاوم نیست. گیاهان فیسالیس در مکانی که دما بین ۱۲ تا ۲۰ درجه سانتیگراد است بهترین عملکرد را خواهند داشت؛ بنابراین اگر قصد کشت و پرورش فیسالیس را در آب و هوای ایران دارید توصیه میشود در گلخانه که محیطی کنترل شده است کشت کنید.
شرایط محیطی برای رشد فیسالیس
نور
فیسالیس در آفتاب کامل به بهترین وجه رشد میکند اما شرایط نیمه آفتاب را نیز میتواند تحمل کند. در آب و هوای گرم، این گیاه بهتر است در نیمه سایه رشد کند.
خاک مناسب کاشت فیسالیس
یکی از فاکتورهای مهم در کشت و پرورش فیسالیس توجه به نوع خاک است. فیسالیس در یک خاک نسبتاً حاصلخیز و لومی بهترین میوه را میدهد، خاک باید مرطوب (نه خیس)، دارای زهکش مناسب و کمی اسیدی باشد. فیسالیس در خاکی با مواد مغذی بسیار زیاد، تمایل به تولید شاخ و برگ و رشد رویشی دارد و به ندرت گل یا میوه تولید میکند.
آبیاری
فیسالیس در مراحل ابتدایی رشد و تا قبل از گلدهی به آبیاری منظم و زیاد نیاز دارد تا خاک به طور یکنواخت مرطوب باشد اما پس از بلوغ، آنها تا حدودی به خشکی متحمل میشوند و در زمان میوه دهی باید میزان آبیاری را کاهش دهیم.
دما و رطوبت
از آنجایی که فیسالیس بومی مناطق گرم است در برابر دماهای پایین مقاومت ندارد و یخبندان باعث از بین رفتن آنها میشود، از این رو کشت و پرورش گلخانهای فیسالیس در مناطقی که تغییرات دمایی زیاد هست میتواند گزینه خوبی باشد. فیسالیس رطوبت حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد را میپسندد.
زمان کشت فیسالیس
فیسالیس (فانوس چینی) را بسته به منطقه و شرایط آب و هوایی میتوان در سال چند بار کشت کرد. فیسالیس بومی مناطق گرم هست از همین رو در زیستگاه بومی خود، مناطق گرم و گلخانه میتواند در سراسر سال کشت و میوه آن برداشت شود. از آنجایی که حساس به سرما هست در مناطق سردسیر که نوسانات دمایی آن زیاد هست توصیه میشود در گلخانه کشت و پرورش داده شود.
گلدهی فیسالیس
بوته فیسالیس بسته به منطقه و نوع کشت در تابستان و اوایل پاییز گل میدهد.
کاشت دانه فیسالیس
رایجترین روش تکثیر کاشت بذر فیسالیس است که در قسمت بعدی به نحوه کاشت بذر مرحله به مرحله اشاره شده است.
نحوه کاشت بذر فیسالیس
- ۶ تا ۸ هفته قبل از آخرین سرمازدگی بذر فیسالیس را به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در آب بخیسانید.
- سینی کشت را از بستر کاشت مناسب پر کنید.
- بذرها را در سینی کاشت قرار دهید.
- روی بذرها را با کمی پیت ماس بپوشانید.
- آبیاری را انجام دهید به گونهای که آب از زیر سینی نشا خارج شود.
- بذرها را تا زمان جوانهزنی مرطوب نگه دارید.
- سپس جهت حفظ رطوبت اطراف سینی نشا را با نایلون بپوشانید.
- سپس سینی را در مکانی گرم و آفتابی قرار دهید.
- جوانهزنی بذرها بسیار کند است و میتواند چندین هفته طول بکشد.
- مرطوب و گرم نگه داشتن بذرها در دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتیگراد، جوانهزنی را طی ۱۰ تا ۲۰ روز پس از کاشت تضمین میکند.
- بعد از اینکه اولین بذرها جوانه زدند میتوانید نایلون را بردارید.
- اجازه دهید تا جوانههای فیسالیس رشد کنند.
- وقتی گیاهچهها به اندازه مناسب رسیدند میتوانید آنها را به زمین اصلی انتقال دهید.
سیستم کاشت فیسالیس در گلخانه
فواصل کاشت بوتههای فیسالیس در گلخانه و فضای باز متفاوت است. در گلخانه فاصله روی ردیف را ۵۰ سانتیمتر و بین ردیف را ۱۲۰ سانتیمتر در نظر میگیرند. بدین صورت در یک هکتار ۱۶ تا ۱۷ هزار گیاه میتوان کشت کرد که عملکرد متوسط آن در یک هکتار حدود ۱۵ تن میشود.
آفات و بیماریهای فیسالیس
همانطور که گفته شد از آنجایی که فیسالیس با گیاهانی همچون گوجهفرنگی و فلفل از یک خانواده هستند در یکسری موارد از جمله نیازهای رشدی و آفات و بیماریها هم مشابهتی دارند. از این رو در زمان کاشت فیسالیس میتوانید متوجه آفات و بیماریهای مشترک این گیاه با هم خانوادههای آن شوید. از جمله آفات و بیماریهای رایج این گیاه میتوان به شته، مگس سفید، کنه، عنکبوت قرمز، کپک پودری و … اشاره کرد.
هنگام انتخاب مکان برای کاشت فیسالیس، مطمئن شوید که در آنجا هوا به خوبی جریان دارد. گیاهان را با فواصل مناسب از همدیگر بکارید در غیر این صورت، میتوانند به راحتی درگیر هجوم بیماریهای قارچی یا آفاتی مانند مگس سفید و تریپس شوند. برای گردش هوای خوب، گیاهان را حداقل با فاصله ۶۰ سانتیمتری از هم کشت کنید.
اگر متوجه تغییر رنگ برگ و پژمردگی گیاه شدید برای جلوگیری از گسترش بیماری شاخ و برگهای بیمار و آفت زده را قطع کنید.
برداشت فیسالیس در گلخانه
در کشت گلخانهای فیسالیس دوره رویش از کاشت بذر تا محصول دهی ۹ ماه میباشد که ۶-۵ ماه آخر دوره مربوط به باردهی گیاه فیسالیس است. اگر بتوان شرایط کشت و پرورش گلخانهای فیسالیس را به خوبی مدیریت کرد امکان کشت این گیاه ۳ الی ۴ بار در طول سال وجود دارد و میتوان برداشتهای مکرر انجام داد. از نشانههای رسیدگی میوه تغییر رنگ آن از سبز به زرد و نارنجی میباشد. برداشت میوه فیسالیس در شرایط گلخانهای ایران از اواسط بهمن ماه آغاز میشود. برای برداشت بذر باید اجازه دهید تا میوه کامل روی بوته برسد و سپس بذر آن را برداشت کنید. بذرهای استخراج شده از میوه را نمیتوان بلافاصله کشت کرد و اگر کشت شوند جوانهزنی با تأخیر صورت میگیرد.
هر بوته فیسالیس چند کیلو میوه میدهد؟
از هر بوته فیسالیس (بسته به رقم، نوع خاک، مدیریت شخص و …) در زمان میوهدهی به طور میانگین دو تا پنج کیلوگرم میوه برداشت میشود.
درآمد کاشت فیسالیس
فیسالیس به دلیل برخوردار بودن از طعم خوب و لوکس بودن در دنیا طرفداران زیادی دارد، از طرف دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس خواهان واردات این محصول هستند و با توجه به قیمت و ارزش بالای فیسالیس و خواهان زیادی که دارد کاشت فیسالیس و صادرات این محصول میتواند مقرون به صرفه باشد. از آنجایی هم که عمر پس از برداشت آن زیاد است و میتوان به مدت طولانی حدود یک ماه آن را نگهداری کرد از این جهت به عنوان محصول صادراتی بسیار ایدهآل است ولی باید به این نکته هم توجه کنید که برای تولید تجاری و اقتصادی، بهترین گزینه کشت و پرورش آن در فضاهای بسته از جمله گلخانه میباشد. محصولات گلخانهای به دلیل ارگانیک بودن و عملکرد و کیفیت بالایی که دارند بیشتر به خارج از کشور صادرات میشوند و از این طریق سود بالایی نصیب تولیدکننده میشود.