دوره های آموزشیبا شروع فصل گرما یکی از دغدغه‌هایی که تولیدکننده گل و گیاهان زینتی دارد حفظ و نگهداری گیاهان ابلق است. در این مقاله قصد داریم ۳ فاکتور اصلی در حفظ ابلقیت گیاه را براساس تجربه و تست‌هایی که در گلخانه‌های مختلف انجام داده ایم را برای شما بیان کنیم.
گیاه ابلق چیست؟
هنگامی‌که در یک گیاه دو بافت ناهمسان کنار یکدیگر قرار بگیرند گیاه ابلق یا شیمر به وجود می‌آید. سلول‌های گیاه ابلق از نظر ژنتیکی حاوی اطلاعات یکسان نیستند و ممکن هست در داخل گیاهان موجود در یک کلون گوناگونی‌هایی دیده نشود. شیمر در تک‌لپه‌ای‌ها، دولپه‌ای‌ها و بازدانگان اتفاق می‌افتد که می‌توان به شفلرا، پاندانوس، سانسوریا، پتوس شمعدانی، برگ قاشقی و… اشاره کرد. گیاهانی که برگ‌های ابلق دارند نسبت به غیر ابلق خودشان محبوبیت بیشتری دارند از این رو قیمت آنها نیز بالاتر است و در طراحی فضای سبز هم بیشتر استفاده می‌شوند. شیمرهایی که سبز و سفید هستند خیلی رایج‌تر می‌باشند.
گوناگونی‌هایی که در کلون‌ها وجود دارد بر اثر ۲ نوع عامل ایجاد می‌شود:
- شرایط محیطی: به نسل بعد منتقل نمی‌شود.
- ژنتیکی: به نسل بعد منتقل می‌شود.
انواع گیاهان ابلق
سه نوع شیمر داریم:
- فراپوش
- نیمه فراپوش
- پاره فراپوش
شیمر نیمه فراپوش و پاره فراپوش ناپایدار هستند اما شیمر فراپوش پایدارترین نوع شیمر هست.
در مریستم‌های گیاهی سه نوع لایه وجود دارد که باعث رشد قسمت‌های مختلف گیاهی می‌شود که این لایه‌ها را از خارج به داخل ال ۱، ال ۲ و ال ۳ نام‌گذاری می‌کنند که در زیر به طور مختصر به هر کدام اشاره شده است:
- تغییرات در لایه ال ۱ بر لبه برگ دیده می‌شود مثل رنگ زردی که بر لبه برگ دیده می‌شود.
- تغییرات بر لایه ال ۳ بر وسط برگ دیده می‌شود.
- تغییرات در لایه ال ۲ بر ناحیه بین ال ۱ و ال ۳ مشاهده می‌شود.
چگونه گیاهان ابلق می‌شوند؟
عامل آن جهش یا موتاسیون هست. احتمال وقوع جهش یا موتاسیون خیلی کم هست و از این تعداد کم هم یکسری اندک هست که برای ما ارزشمند است و باید آنها را حفظ کنیم. شیمر رنگ‌دانه‌های گیاهی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود که سلول‌های گیاهی شیمر یافته کلروفیل تولید نکنند یا به مقدار کم تولید کنند.
علت سبز شدن گیاهان ابلق
همان‌طور که گفته شد شیمر می‌تواند پایدار یا ناپایدار باشد. مشاهده شده با گذشت زمان گیاهان ابلق به سمت سبز برگی رفتند که در این حالت گفته می‌شود ناپایدار است و تغییر عوامل محیطی از جمله نور می‌تواند باعث شود که گیاه به سمت سبز برگی رود. توجه کنید که گیاه وقتی با هر گونه تنشی مواجه شود برای حفظ بقای خودش در درجه اول رنگیزه‌های خود را از دست می‌دهد.
۳ فاکتور در رنگ‌گیری داریم که فاکتورهای اصلی هستند و بیشترین خسارت را به تولیدکننده وارد می‌کنند که عبارت‌اند از:
- اسیدیته: زمانی که pH از یک حدی بالاتر می‌رود رنگیزه‌ها شکسته می‌شوند مثل زمانی که از آب با پی اچ بالا برای آبیاری استفاده می‌کنید. کاری که شما باید انجام دهید این است که مرتب پی اچ را کنترل کنید و از سیستم فرتیگیشن یا هر سیستم دیگری که شما بتوانید ترکیباتی (اسید) به کار ببرید که پی اچ بستر را پایین آورد استفاده کنید.
- دما: زمانی که دما از یک حدی بالاتر می‌رود رنگیزه‌ها شکسته می‌شوند که در بالا به آن اشاره شد که وقتی تنش دمایی به گیاه وارد می‌شود گیاه برای حفظ بقای خودش رنگیزه‌ها را می‌شکند. در مورد دما کاری که شما باید انجام دهید این است که در تابستان حتماً از سیستم فن و پد و فوگر استفاده کنید و حتی آب پاشیدن روی گلخانه که حدود ۸-۷ درجه می‌تواند دما را کنترل کند. مورد دیگر افزایش رطوبت است سعی کنید رطوبت نسبی را بالاتر ببرید که در واقع سیستم فن و پد و فوگر همین کار را برای شما انجام می‌دهد.
- نور: برای اینکه گیاه ابلق خاصیت ابلق بودن خود را حفظ کنند میزان نور دریافتی برایشان بسیار مهم است و باید تقریباً میزان بالایی باشد میزان نوری که گیاهان ابلق نیاز دارند به نسبت گونه‌های ساده همان گیاه بیشتر است. کمبود نور سبب می‌شود، که گیاه ابلق کم کم به رنگ اولیه خود که در اکثر گیاهان سبز است، باز گردد. توصیه می‌شود معمولاً برای گیاهان برگ رنگی و گیاهان گلدار حداکثر نورگیری را داشته باشید. مشکلی که در رابطه با نور وجود دارد این است که زمانی که نور از یک حدی بالاتر می‌رود، بر اساس دمای کانوپی که در موردش صحبت شد، با افزایش نور دما هم بالاتر می‌رود و چون تولیدکننده نمی‌تواند دما را کنترل کند ناچار بر روی گلخانه از شید (توری سایبان) استفاده می‌کند در واقع با این کار موفق به کنترل دما می‌شود. از طرف دیگر چون نور از حد نرمال خودش پایین‌تر آمده گیاه به جای اینکه به سمت ابلقیت برود با افزایش سطح کلروفیل (نور کم شده) به سمت سبز شدن می‌رود. در رابطه با نور کاری باید انجام بدهید این است که اجازه بدهید حداکثر نور که برای شما امکان‌پذیر هست وارد گلخانه شود.
تکثیر گیاه ابلق
تکثیر گیاه ابلق کمی سخت است اما از آنجایی که گیاهان ابلق هم دارای رشد کمتر و هم نسبت به غیر ابلق‌ها ضعیف‌تر هستند اگر تکثیرشان نکنیم به مرور زمان از بین می‌روند. گیاهان ابلق را به ۳ طریق می‌توان تکثیر کرد:
- قلمه ساقه
- قلمه برگ
- پاجوش
در تکثیر گیاهان ابلق باید به چند نکته توجه کنید از جمله:
- این گیاهان چون دو رنگ و چند رنگ هستند زمان تکثیر باید اندام تکثیری را طوری جدا کنید که شامل هر دو رنگ یا چند رنگ باشد تا گیاه حاصل از تکثیر ابلق شود.
- در تکثیر گیاه ابلق باید توجه کنید که از چه نوع گیاهی استفاده می‌کنید تا احتمال ابلقیت در گیاه بیشتر شود. مثلاً در کاکتوس‌های ابلق کاکتوس ژیمینوکالسیوم بیشترین امکان ابلق شدن را دارد و کاکتوس آستروفیتوم امکان کمتری برای ابلق شدن از طریق قلمه‌زنی دارد.
- قلمه ریشه، ممکن است ابلق بودن گیاه را حفظ نکند.
